Xəstəliklərin əmələ gəlməsinin 10 səbəbi

 

Bu səbələrdən hər hansı birinin olması xəstəliyin inkişafına təkan verə bilər.

“İnsan sağlam olmaq istəyirsə, əvvəlcə ondan xəstəliyin səbəblərindən qurtulmağa hazır olub olmadığını soruşmaq lazımdır. Yalnız bundan sonra ona kömək etmək olar.”

Hippokrat

 1.     PSİXOLOGİYA

Yanlış yanaşmalar, inamsızlıq, özünü inkişaf etdirmə və özünütərbiyə ilə bağlı ciddi düşüncə proqramlarının olmaması.

Bədənimiz bizimlə ağrı, xəstəlik və digər fiziki problemlər dili ilə danışmağa başladısa, deməli o bizdən düşüncə və hərəkət tərzimizi anlamağımızı və dəyişdirməyimizi tələb edir. İnsan özündən narazıdırsa, heç kimi sevmirsə və ya heç kim onu sevmirsə, bu onun sağlamlığına təsir edəcəkmi? Əlbəttə. O, ən dağıdıcı duyğuların qarışığını yaşayacaq: inciklik, paxıllıq, qorxu, hirs və qəzəb. Belə insanların sağlam olmaq şansı belə yoxdur. Psixologiya güclü amildir və biz bundan başlamalıyıq, həyat prioritetlərimizi seçməliyik.

2.    QİDALANMA

Qidamızın keyfiyyətindən, qidalanma mədəniyyətindən, zərərli tərəfindən çox danışılır və yazılır, lakin ən az əməl edilir. Doğrudan da, düzgün yeməyə və yaxşı yeməyə birdən birə başlamaq çox çətindir. 

İlk növbədə özünüz üçün heç vaxt yeməyəcəyiniz qidaların siyahısını tərtib edin. Əlbəttə insanın dəqiq müəyyən olunmuş qidalanma alqoritmi yoxdur: biz yenə də restoranlara, bir-birimizi ziyarət etmək üçün qonaqlıqlara gedəcəyik. Amma elə məhsullar var ki, heç bir halda istehlak edilməməlidir.

Xarab olmayan qidanı yemək olmaz. Məsələn, üzüm. 3-5 gün qala bilər, sonra xarab olmalıdı. Bu gün üzüm aylarla mağaza rəflərində qalır, heç öz əmtəə formasını da itirmir. Qurdsuz meyvə yoxdur, ola da bilməz. Siz "Doşirak", "Mivina" kimi tez hazırlanan əriştələri yeməməlisiniz, hazır, suda həll olunan qəhvə, mağazadan alınan suyu (plastik qablaşmada) içməməlisiniz.

Baxın, pomidor şirəsinə köpüyü yatırdan maddə əlavə edilir. Suxarinin üzərinə duz əvəzinə natrium glutamat əlavə edilir, çünki duz daha baha başa gəlir. Qırmızı kürüdə, korlanmaması üçün etanol və limon turşusu istifadə olunur, bundan da formaldehid alınır. Yoqurt istehsal edən şirkətlər canlı bakteriyaları reklam edirlər ki, bunların sayəsində mal xarab olmur. Amma bakteriyalar 3-6 gün yaşayır, firmaların məhsullarının isə 3-4 ay yararlılıq müddəti var. Yoqurtlar analiz üçün təhvil verilir, hər şey qaydasındadırsa, əlavə olaraq şüalandırılırlar. Eyni ilə, amerikalılar da salmanellyoz problemini belə həll edirlər, toyuq yumurtaları radiasiyaya uğradılır. Bu zaman izotopların bir hissəsi hələ uzun müddət ərzində məhsulda qalır.

Mürəbbələr: moruq, ərik, gilasda çoxlu kimyəvi maddələr, boyalar var. Evdə hazırlanmış albalı mürəbbəsi heç vaxt al qırmızı olmayacaq, oksigen və şəkərin iştirakı ilə oksidləşəcək və tünd qəhvəyi rəngə çevriləcək. Mağazaların rəflərindəki cəlbedici mürəbbələri, cemləri almağın nə dərəcədə düzgün olduğuna özünüz qərar verin

Digər tərəfdən plastik qablaşdırmada mayonez yeməməlisiniz. Mayonezin tərkibindəki sirkənin təsirindən plastikdən ən təhlükəli kanserogen maddələr ayrılır. Mayonezdə çoxlu miqdarda konservantlar və stabilizatorlar var. Yağlar isə qan damarlarınızın daxili divarını bərabər təbəqə ilə əhatə edəcək. Hisə verilmiş məhsullar, qaynadılmış və qurudulmuş kolbasa yeməyin. Duz və boya ilə doldurulmuş kağızı yemək və zülal aldığımızı düşünmək illüziyadır. Glütenli çörək, palma yağından hazırlanmış qənnadi məmulatları, gen modifikasiyalı məhsullar (GMO) - siyahını sonsuzadək uzatmaq olar.

Təbii ki, bütün bunlara göz yuma bilərsiniz, çünki təbiniz çəkəcək, buna öyrəşmisiniz. Ancaq bu, psixologiyadır - birinci bəndə baxın. Əgər ölməyə hazırlaşırsızsa, beləcə davam edin.

 3.    SU

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə sağlamlığımızdakı problemlərin 80%-i içdiyimiz suyun keyfiyyəti ilə bağlıdır. Yetişkin insanın bədəninin 70%-i, bəzi toxumaların, məsələn, beyin hüceyrələrinin 90%-dən çoxu sudan ibarətdir. 

Su beyinə getməsə nə baş verəcəyini təsəvvür etmək çətin deyil. Pepsi-Cola, çay və ya meyvə suyu beyinə getmir, beyin su istəyir.

Yer üzündəki 96.000 canlıdan yalnız insan bişmiş yemək yeyir və sudan başqa hər şey içir. Mövzu ilə bağlı uzun-uzadı mübahisə etmək olar: yaşıl və yaxud qara çay, kakao, qəhvə, meyvə şirələri içmək nə dərəcədə məqsədəuyğundur? Uşaqlara çay vermək lazımdırmı? Sağlam olacaqlarmı? Əzizlərim, biz saçlarımızı çayla yumuruq, paltarları meyvə şirəsində yaxalamırıq, qəhvə ilə döşəmələri silmirik. Bizə universal bir həlledici lazımdır – o da sudur. Hüceyrələrimizin yalnız suya ehtiyacı var. Onlar da “yuyunmaq” istəyir.

Nə qədər su içmək lazımdır? Əgər meyvə, tərəvəz, taxıl və asanlıqla həzm olunan protein tükədirikzsə, o zaman gündə bir litr təmiz su içməmiz kifayətdir. Ət, balıq, yumurta, çörək, çox miqdarda ədviyyatlı qidalar yeyiriksə, daha çox suya ehtiyacımız olacaq - 1,5-2 litr. İnsan nə qədər çox yeyirsə, bir o qədər çox su içməlidir. Fraksiyalı (gün ərzində az-az porsiyalarla tez-tez) yeməyə keçilərsə, suyun həcmi azalacaq.

İnsanda susuzlamaq (el arasında - "suszluqdan yanmaq") deyilən unikal bir hiss var. Lakin susuzlama hissi orqanizmin susuzluğunun ilk və yeganə əlaməti deyil, dördüncü və ya beşincidir. Buna görə də, ağızda quruluq artıq dərin susuzlaşmanın əlamətidir.

Kimya dərslərindən konsentrasiya qanunlarını xatırlayın. İnsanın böyrəyində daşları varsa, demək sidiyin konsentrasiyası çox yüksəkdir və duzlar çökür. Əgər çaya bir çay qaşığı şəkər qoysanız, bu normaldır, o tam həll olacaq. 10 qaşıq olarsa, şəkər çökəcək. Tualetdən sonra üfunətli qoxu varsa və içəri girmək mümkün deyilsə, bu o deməkdir ki, bu adam su içmir və sidiyinin konsentrasiyası yüksəkdir. Əgər insan tərləyirsə və güclü pis qoxu gəlirsə, o zaman su içməlidi, dezodorantdan istifadə etməməlidir. Suyu o qədər içilməlidir ki, tərin qoxusu bədən qoxusundan fərqlənməsin. Limfa vasitəsilə külli miqdarda toksik maddələr daşınır və bu zəhəri yalnız suda həll etmək olar, başqa heç nədə.

Bildiyiniz kimi mədədə xlorid turşusu hasil olunur. Mədə turşuluğunun artması çox mübahisəli bir məsələdir. Heç bir mədə artıq miqdarda turşu hasil etməz, lazım deyilsə, niyə onu istehsal etsin ki? Normada 2,5 qram xlorid turşusu ayrılması nəzərdə tutulursa, mədə də bu miqdar hasil edəcək. Lakin bu zaman mədədə nəzərdə tutulan 100 qram əvəzinə 2 qram su varsa, təbii ki, mədə turşusunun konsentrasiyası buna uyğun olaraq artacaq. Pasient mədə qıcqırmasından şikayətlənir, ona deyirlər ki, turşuluğu yüksəkdir və alüminium duzları təyin olunur. Bundan məntiqsiz bir şey düşünmək çətindir.

Şəkərli diabetlə həkimə müraciət etdiyimizdə müalicəni şəkəri azaldan həblərlə başlamamalıyıq. Baxın, 3 xörək qaşığı şəkərin həll edildiyi qanı təsəvvür edin, yəni qan şirindir. Hansı həblər şəkəri çıxara bilər? Şəkər hara gedəcək? Artıq “stəkandadı”. Bu, psixoloji səviyyəsində illüziyadır. Şirin qanla nə etmək olar? Yalnız su ilə neytrallaşdırıla bilər. Şəkər böyrəklər vasitəsilə yuyula bilərmi? Bəli, yalnız bu şəkildə suda həll edilərək xaric edilə bilər. Buna görə də səkərli diabeti olan xəstədə ilk simptom susuzluqdur. Orqanizm bu şəkəri suda həll etmək istəyir. Bununla belə, həkim heç vaxt sizə daha çox su içmək lazım olduğunu söyləməyəcək, bu azmış kimi, hələ üstəlik, suyu içməyi belə qadağan edəcək. Ona görə də bir çox xəstəliklərə baxışları dəyişdirmək lazımdır.

 4.    BAKTERİYALAR, MİKROBLAR, PARAZİTLƏR

İstəsəniz də, istəməsəniz də, onlar var, yaşayırlar və bizim kimi mövcud olmaq hüququna malikdirlər. Onları öldürmək mümkün deyil. Daha doğrusu, onlar bizi öldürə bilər, lakin onların belə bir məqsədi yoxdur. Onların məqsədi bizi istismar etmək və dolanışıqları üçün məhsul əldə etməkdir.

Bəzi qurdlar bizi öldürmək istəsəydi, bunu çoxdan edərdilər. Onların böyük gəmini dağıtmağa ehtiyacı yoxdur, sakit yaşayırlar. Amma biz onlarla yaşamaq istəmirik, bu o deməkdir ki, onlara əlverişsiz şərait yaratmalıyıq. İmmunitetimiz, yalnız o, bakteriya, virus və göbələklərin öhdəsindən gələ bilər.

Protozoa və helmintlər – bunlar başqa bir mövzudur. İmmunitetimiz üçün bunlar “böyük heyvanlardır”, buna görə də onlarla mübarizə aparmaq üçün xüsusi tədbirlər görülməlidir.

 5.    İRSİYYƏT

Təəssüf ki, 40 yaşdan sonra pasient həkimin qəbulunda yaş və irsiyyətinin qurbanı olur. Xolelitiaz və urolitiaz, 2-ci tip şəkərli diabet, hipertoniya, artroz kimi bir çox "irsi" xəstəliklər bir neçə nəsildə qidalanma stereotiplərinin nəticəsidir. Ən çox irsi xəstəliklər həyatın ilk 10-15 ilində biruzə verir.

 6.    SƏHİYYƏ

Müşahidələr göstərir ki, təbabətin inkişafına külli miqdarda vəsait qoyulsa da, insan ömrünü nəzərə çarpacaq dərəcədə uzatmaq mümkün deyil. Bu amil, ölkədə tibbin inkişaf səviyyəsindən asılı deyil, daha doğrusu, tək bundan asılı deyil. Ömrün uzunluğu qidalanma mədəniyyətindən, həyat tərzindən və hər bir fərdin özünü sevməsindən asılıdır. Ötən əsrdə geniş qəbul etdiyimiz çoxlu sayda dərman vasitələrinin - analgin, sitramon, dimedrolun və s. istehsalı, zərərli təsirlərinə görə dünyanın bir çox ölkələrində çoxdan dayandırılmışdır. Məsələn, uzun illər immunomodulyator kimi istifadə edilən “Dekaris” dərmanı uşaqlarda qan xərçənginə səbəb olur. Bu tədqiqatlar ABŞ-da aparılıb.

Qeyri steroid iltihabəleyhinə vasitələrin, antibiotiklərin və qan təzyiqini salan dərmanların nəzarətsiz istifadəsindən danışmırıq. Kimyəvi tərkibli dərman vasitələrini nə qədər və nə müddətə qəbul edəcəyinizə qərar vermək sizin ixtiyarınızdadır. Bu, sağlamlığınıza ən mənfi şəkildə təsir edən böyük bir amildir.

Eyni ilə yeni trend olmuş bioloji fəallığa malik qida əlavələrinin də nəzarətsiz qəbulu öncədən bəlli olmayan fəsadlara gətirib çıxara bilər, hətta bu “məsum” bir vitamin preparatı olsa belə.

7.    TRAVMALAR

Sizcə, travmalar təsadüfi qəzadır? Xüsusilə də bu bir qanunauyğunluğa çevrilsə belə? Bu amil intuisiya və insanın düşüncə tərzi ilə sıx bağlıdır. Lakin bu baş verərsə, zədənin fəsadlarını gözə almağa çalışın və mümkünsə onları aradan qaldırın.

Hətta yüngül saydığımız travma belə illər sonra müəyyən patologiya ilə biruzə verə bilər. Uşaq yaşlarında aldığımız hər hansı (yetərincə diqqət yetirmədiyimiz) travma 50-60 yaşlarda ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Ona görə də hər bir halda, idman meydançasında və yaxud zalda məşq edərkən, qarlı yolda yürüyərkən, avtomobil idarə edərkən, ümumiyyətlə, harda olursunuzsa olun, ehtiyatlı olmağa çalışın ki, travma almayasınız.

8.    HİPODİNAMİYA

Çin və Yaponiyada oynaq problemləri ilə məşğul olan həkimlər çox azdır. Şərq döyüş idmanının əksər növləri idmandan daha çox mülayim gimnastika kimi hamar hərəkətlərdən ibarətdir. Bizdə isə hər kəsin özünə aid fiziki fəaliyyət anlayışı var. Bağ yerində 8 saat başı üstündə dayandıqdan sonra faydalı fiziki fəaliyyət aldığını düşünənlər yanılırlar. Hərəkətlər əzələlərin bütün qrupları arasında bərabər şəkildə paylanmalı və ürək döyüntüsünün və tərləmənin bir qədər artması ilə müşayiət olunmalıdır. Onda bu yük effektiv hesab edilə bilər.

9.    EKOLOGİYA

Əgər ətrafınızdakı makro və ya mikro ekologiyada problemli sahələr varsa, məsələn: zavod və fabriklərdən havaya sənaye tullantıları; mətbəxinizdə qabların 35 dəfə yaxaladıqdan sonra də getməyən və mədə-bağırsağımızdan sorulan “Fairy” ilə yuyulması; xlorlu su içmək, plastikdən olan paket və birdəfəlik qablardan istifadə, bu qablarda saxlanan qida məhsulları, pestisidlər, GMO və s. – o zaman təcili tədbir görülməlidir.

10.  ZƏRƏRLİ ADƏTLƏR

Zərərli adətlərin sayı adəti üzrə hesab ediləndən daha çoxdur. Bu təkcə alkoqolizm, siqaret çəkmək və narkomaniya deyil, bunlara nəqliyyatda oxumaq, qulaqlıqda yüksək səslə musiqi dinləmək də aiddir. Yeri gəlmişkən, qarın üstə yatmaq da zərərli adətlərdən sayılır, çünki boyun 45% bucaq altında burulmuş vəziyyətdə olur, bu da beyin qan dövranının ciddi pozğunluqlarına səbəb ola bilər.

Çalışın sağlam qalın!!!   

Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D