Beləliklə, getdik...
1. Qanın ümumi analizi
Əlbətdə, bu ən geniş tətbiq olunan analizlərdəndir
ki, onun nəticələri əsasında orqanizmdə baş verə biləcək bir çox pozğunluqlar, iltihab
və ya digər xəstəliklər aşkar edilə bilər. Məsələn, anemiya kimi bildiyimiz
hemoqlobinin və eritrositlərin azalması – bunlar oksigen daşıyıcılarıdır.
Bu gün bir çoxları qida ilə kifayət qədər dəmir mənimsəmir,
bəziləri vegetariandır, ət məhsulları yemir, müəyyən faiz qadınlarda
menstruasiya zamanı həddən artıq qan itkisi olur və s. Şikayət yoxdursa, rutin
müayinə kimi mütləq deyil, amma ildə bir dəfə hemoqlobin göstəricisinin
skrininqi məqsədəuyğun sayılır, belə ki, anemiya həyat keyfiyyətinə ciddi təsir
göstərə bilər və əlavə müayinələrə ehtiyac ola bilər.
2. Sidiyin ümumi analizi
İlk növbədə bu analiz böyrəklərin və ya sidik kisəsinin
vəziyyətini qiymətləndirməyə imkan verir. Lakin bu tək bunları deyil, həm də
sistem xəstəlikləri – hepatit, dərman intoksikasiyası, diabet və digər daha
ciddi probleri aşkar etməyə kömək edir.
3. Qanda qlükozanın təyini
Bir qayda olaraq “qanda şəkərin səviyyəsini”
diabetlə əlaqələndirirlər, lakin qlükozanın miqdarını bilməklə daha çox
patoloji halı aşkar etmək mümkündür. Bu göstərici əsasında həkim mədəaltı vəzin,
qaraciyərin, böyrəklərin və böyrəküstü vəzin, hipotalamusun xəstəliklərini,
endokrin pozğunluqlarını, qaraciyər disfunksiyasını, orqanizmdə baş verən aktiv
iltihabi prosesləri müəyyən edə bilər. Habelə, əlbəttə ki, şəkərli diabetin
inkişafını.
4. Qanda lipidlərin təyini
Ateroskleroz riskinin erkən aşkarlanması üçün vacib
analizdir (“pis” və “yaxşı” yağların səviyyəsini göstərir).
Bu tədqiqat ümumi xolesterinin, yüksək və aşağı
sıxlıqlı lipoproteidlərin analizini ehtiva edir, belə ki, tək ümumi xolesterinin
təyini kifayət deyil.
Aterosklerozun inkişafı riskinin proqnuzu zamanı
aşağı sıxlıqlı lipoproteinlərin təyini vacibdir, ona görə də kardioloqlar məhz
bu göstəricinin kontrolda saxlanılmasını tövsiyə edirlər. Tədqiqatın aparılma
tezliyi individualdır. Əgər birinci analizdə göstəricilər normadadırsa, təkrar tədqiqat
iki-üç ildən sonra aparıla bilər, yox, həkim göstəricilərin hüdud səviyyələrinə
yaxın olduğuna diqqət yetirərsə, hər il kontrol edilməsi lazım gələcək.
5. Flüoroqrafiya
Bir çox ağır, ölüm riski olan xəstəliklər, həmçinin
ağ ciyər xərçəngi və vərəm xəstəliyi uzun müddət gizli inkişaf edə bilər. Ona
görə də mütəmadi flüoroqrafiya müayinəsindən keçmək lazımdır. Ümumi qaydaya görə
hər iki ildən bir müayınə olunmalıdır, amma bəzi hallarda daha tez – ildə bir dəfə
və hətta ildə iki dəfə flüoroqrafiya müayinəsi lazımdır. Bunlar xroniki xəstəliyi
olanlar, irsi meyilli adamlar, habelə bəzi peşə sahibləri və xəstələnmə riski
yüksək olanlardır, məsələn, dustaqlar, daimi yaşayış yeri
olmayan insanlar və s.
6. Terapevtin müaynəsi
Çox güman ki, terapevtin qəbulunda üç ildə bir dəfədən
daha tez-tez olursunuz, heç olmasa qrip olduqda xəstəlik vərəqi almaq üçün.
Amma heç bir səbəb, narahatlıq, simptomlar olmasa da hərdən terapevti ziyarət
etməniz tövsiyə olunur. Belə ki, elə olur ki, xəstəlik gizli inkişaf edir və
aşkar əlamətlər olduğunda bunlar artıq fəsadlaşma ilə biruzə verir. Planlı
müayinə patologiyanın zamanında aşkar edilərək tədbir görülməsinə imkan verəcək.
Bu ən azından analizlərin nəticələrini yoxlatdırmaq və hər şeyin qaydasında
olduğuna əmin olmaq üçün vacibdir.
7. Stomatoloqun müayinəsi
Ağız boşluğunun profilaktik müayinəsi üçün heç
olmasa ildə bir dəfə stomatoloqun qəbulunda olmanızı tövsiyə edirik. Dişlərinizdə
problem yaranmadan, artıq yaranmışsa erkən stadiyalarda aradan qaldırılması həm
dəyərli vaxtınıza, həm də cibinizə qənaət deməkdir. Nəzərə alın ki, bu müayinə
adi icbari tibbi sığorta paketinə daxil deyil və aşkar edilmiş xırda problemlərin
zamanında aradan qaldırılması həm tez, həm
də ucuz başa gələcək.
8. Qadınlara: ginekoloqun müayinəsi və analizlər
Ginekoloqu müntəzəm ziyarət etmək üçün bir çox səbəb
var, reproduktiv sağlamlığın qorunmasından başlayaraq, onkologiya təhlükəsinədək.
Uşaqlıq boynu xərçəngi tez-tez rast gəlinir və bütün belə xəstə qadınarda insan
papilloma virusu (İPV) aşkarlanır. Uşaqlıq boynu xərçəngini aşkar etmək üçün
PAP-test aparılır – bu uşaqlıq boynundan tədqiqat üçün alınan yaxmadır ki,
sitoloji müayinə üçün götürülür. Öncə həkim İPV-ni analiz edir, onun olub-olmaması
əsasında müayinənin tezliyi müəyyən edilir. Yoxdursa, üç ildə bir dəfə, vardırsa
– ildə bir dəfə. Eləcə də transplantasiyadan, kimya terapiyasından və uzun müddət
steroid hormonların qəbulundan sonra immun sistemin zəifləməsi hallarında da bu
tədqiqatlar aparılmalıdır.
9. EKQ
Sizi heç nə narahat etmirsə belə,
elektrokardioqramma müayinəsi heç zaman artıqlıq etməz. Ürək ritmlərinin tədqiqatı
ürək fəaliyyətinin pozğunluqlarını, miokard infarktına və ürəyin işemik xəstəliyinə
meyilliyi aşkar etməyə kömək edir. Çoxları düşünür ki, ürəkdə problemlər daha
ahıl yaşlarda əmələ gəlir, lakin insultlar və infarktlar “cavanlaşır”.
Statistikaya görə ürək-damar xəstəlikləri ölün səbəbləri sırasında birinci yerdədir.
10. D vitamini səviyyəsinin tədqiqi
D vitamini barədə son zamanlar kovidlə bağlı çox
danışılır: xalq təbabəti ona çox bel bağlayır. Əvvəla, xəstələnməmək üçün, sonra
isə sağalmaq üçün. Təəssüf ki, D vitamininin deyilən qədər sehirli təsiri
yoxdur, amma demək lazımdır ki, immunitet və ümumi əhval-rihiyyə ondan asılıdır.
Ona görə də yaxşı olar ki, orqanizmimizdə onun ehtiyatının miqdarını bilək. Həkimlərin
rəyinə görə, D vitamininin defisiti kəskin respirator virus infeksiyası, qrip və
yeni koronavirus infeksiyasına (SARS-Cov-2) yoluxma riskini artırır. Bu vitamin
yuxarı tənəffüs yollarının selikli qişasında antimikrob zülalların hasilatını
stimullaşdırır və beləliklə də orqanizmi virus və bakteriyalardan qoruyur. D
vitaminin çatışmazlığı iştahın azalması, qıcıqlanma və depressiv hallarla
müşayiət olunur. Daim əzginlik, yorğunluq, yuxu pozğunluqları, depressiv xəyallara
və ipoxondriyaya meyillilik müşahidə olunur.
11. Hepatit üçün analizlər
Qaraciyər infeksiyaları, ilk növbədə uzun müddət
biruzə vermədikləri səbəbi ilə çox təhlükəlidirlər. Qaraciyər ağrı vermir, buna görə də
insanlar çox gec duyuq düşürlər. B və C hepatitləri “sarı” deyillər (dəridə
sarılıq vermirlər), bunları “mehriban qatil” adlandırırlar, ona görə ki, insan
xəstə olduğunu xroniki hepatitin qaraciyər sirrozuna transformasiyasından sonra
anlayır.
12. 40 yaşdan yuxarı adamlara
40 yaşdan yuxarı adamlar üçün müayinələr daha müntəzəm olmalıdır
– üç ildə bir dəfə nəzərdə tutulurdusa, belə müayinələrdən ildə bir dəfə keçmək
lazım olacaq. Bütün yuxarıda qeyd olunanlardan əlavə həkimlər periodik olaraq skrininq
müayinələrdən keçməyi tövsiyə edirlər. Xroniki xəstəliyi olanlar üçün mütəmadi
olaraq profil həkimlərin müayinəsindən keçmələri vacibdir. Özündə xroniki xəstəliyi
olmayan, lakin yaxın qohum-əqrəbasında vardırsa, eyni ilə profil həkimlərin
müayinəsndən keçmələri tövsiyə olunur. Bəli, yaxın qohumda hər hansı xəstəliyin
olması o demək deyil ki, sizdə də mütləq bu xəstəlik olacaq. Lakin diqqətli
olmağınız və sağlamlığınızın qaydına qalmağınız tövsiyə olunur.
13. Başqa nə?
Dəridə çoxlu xallar varsa, siyahınıza dermatoloqu
da daxil edin. Helikobakterə görə analiz (13C-karbamid nəfəs testi) vacib deyil,
amma arzuolunandır, belə ki, bu test mədə-bağırsaq traktının xora xəstəliyi ilə
əlaqədardır. Əlbəttə ki, şikayətiniz vardırsa müvafiq həkimin qəbuluna yazılın.
Ola bilsin əhəmiyyətsiz bir şeydir, amma əmin olmanız vacibdir.
Çalışın sağlam qalın!!!
Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D
Buyurun, izləyin:
No comments:
Post a Comment