Hər gün yuyunmaq lazımdırmı, yoxsa bu təhlükəlidir?

Hər kəsdə su prosedurlarına yanaşma müxtəlifdir. Bəziləri saatlarla, hətta gündə bir neçə dəfə çimməyi tərcih edir, digərləri tələsik yaxalanmaqla kifayətlənirlər. Tez-tez yuyunmaq yaxşıdır, yoxsa pis?

Əvvəla “tez-tez” məvhumunun konkret insan üçün nə demək olduğunu aydınlaşdırmağa dəyər. Kimlərsə yayın isti günlərində gündə 2-3 dəfə duş qəbul edir, halbuki, yarım əsr əvvəl həm şəhər, həm də kənd əhalisi həftədə bir (bəzən 2 dəfə) hamama gedirdi, evində hamamın olması böyük dəbdəbə idi.

Dermatoloqlar həftədə 2 dəfə yuyunmağı məsləhət görür - bu, bədəni təmiz saxlamaq üçün kifayətdir.

Başqa bir vacib məqam – yuyunmanın keyfiyyətidir. Son illər reklam insanları gigiyenik vasitələrdən geniş istifadə etməyə, sözün əsl mənasında, təhrik edir. Halbuki, min illər bundan əvvəl əcdadlarımız nə kisədən, nə də aromalı sabun və gellərdən istifadə etmirdi. Nəzərə alsaq ki, bizim epidermis (dərinin üst qatı) bir çox nəsillər boyu nəzərə çarpacaq dərəcədə təkamülə uğramayıb (tüklülüyün azalması istisna olmaqla), ona kimyəvi (bəzən aqressiv) vasitələrlə müdaxilənin nə qədər məqsədəuyğun olmadığını anlamaq çətin deyil. 

Təbii ki, insan sosial varlıqdır və ictimai yerlərdə pis qoxumaq istəmir. Amma hər şeyin bir hüdudu olmalıdır. Yükdaşıyan və ya idmançı bir ofis işçisindən daha çox tərləyirsə, hər gün duş qəbul etməlidir. Ancaq burada vacib bir aydınlaşdırma olmalıdır: yalnız su ilə yuyunmaq. Duş gelləri və digər oxşar məhsullar qoltuqaltı, qasıq, omba və qulaq arxası nahiyələri, ayağı yumaq üçün istifadə edilməlidir. Bu yerlərdə ən "iyli" (apokrin) tər vəziləri cəmləşir.

Cəmiyyətdə rahat yaşamaq üçün müəyyən gigiyena qaydalarına riayət etmək lazımdır. Bu danılmazdır. Lakin yuyucu vasitələr üzrə ixtisaslaşmış marketoloqların “bacarıq” və “səyi” sayəsində dərinin təbii qorunmasını pozmağa dəyməz.

Yuyucu kimyəvi vasitələrdən həddindən artıq istifadə dərinin təbii qoruyucu baryerini pozur. Ümumiyyətlə, dəri, insanı bir çox ekoloji təhlükələrdən qoruyan heyrətamiz bir orqandır: istər temperaturun dəyişməsinə, istərsə də patogen mikroorqanizmlərə qarşı qorumanı təmin edir. Biz nə edirik, süngəri sabunla və ya duş geli ilə mükəmməl köpükləndirir, bədənimizə çəkir və isti su ilə köpüyü yuyuruq. Bu zaman nə baş verir? Bizi ətraf mühitin zərərli faktorlarından, mikroblardan qoruyan və, əsas etibarı ilə, üzvi turşulardan, dəri piyindən və faydalı bakteriyalardan ibarət dərinin üst qatı yuyulur. Dərinin qoruyucu funksiyası pozulur və bədənimiz onu tədricən bərpa etməyə çalışır, bu da təxminən 10 saat çəkir. Dəri bərpa olunan kimi, biz yenidən vanna otağına gedirik və bütün proseduru təkrar edirik.  

Tez-tez yuyunmaq nəyə gətirib çıxara bilər?

Birmənalı olaraq, dərinin infeksiyalardan daha az qorunuqlu olmasına. Tez-tez yuyunduqda dəri quruya, kəpəklənə və qaşınmaya səbəb ola bilər və bəzi insanlarda göbələk infeksiyası əlamətləri inkişaf edə bilər. Cod su vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Çox tez-tez yuyunmaq zərərli orqanizmlərlə mübarizə aparan və bizi qoruyan normal mikrofloranı pozur, buna görə də bu gün bir çox alimlər insanların get-gedə daha “steril” olmasını və bunun onlar üçün təhlükə kəsb etdiyini vurğulayırlar.

Tez-tez yuyunma sızanaqlara səbəb ola bilər. Dərinin həddindən artıq qurumasına cavab olaraq o, daha çox piy istehsal etməyə başlayır, məsamələr tıxanır, infeksiyaya qarşı müqavimət azalır və sızanaqlar kəskinləşir. 

Dermatoloqlar nə tövsiyə edir?

Əslində, insanın nə vaxt və nə qədər yuyunmasına dair ciddi qaydalar yoxdur. Ancaq dermatoloqların, xüsusən də dəri xəstəliklərindən əziyyət çəkənlərə bəzi tövsiyələri var ki, onlara əməl olunması tövsiyə olunur. Təmizliyini saxlamaq üçün böyüklərin həftədə iki dəfə duş qəbul etməsi kifayətdir. Yerdə qalanı hər kəsin şəxsi seçimidir.

Duş qəbulunun tezliyi mövsümdən, həyat tərzindən, iqlimdən, bədənin fərdi xüsusiyyətlərindən və hətta psixoloji amillərdən asılıdır. Axı, duş yalnız kirləri yumaq üçün deyil, bir çoxları üçün istirahət, relaksasiya vasitəsidir. Çox tərləyirsinizsə, zərərli maddələrlə işləyirsinizsə, çirklənirsinizsə və ya sadəcə yorulur, tərləyirsinizsə, heç kim sizə yuyunmağı qadağan etmir, ancaq gündə iki dəfə bunu etmək də lazım deyil. 

Bu zaman sabun və duş gellərindən gündəlik istifadə etmək tövsiyə edilmir. Lazım olan tək şey tərin intensiv ayrıldığı yerləri, qasıq, qoltuqaltı nahiyələri, qulaq arxasını, ayaqları gündəlik yaxşıca yumaq, həmçinin alt paltarını vaxtaşırı dəyişdirməkdir.

Dermatoloqlar valideynlərə də düşüncə tərzlərini dəyişməyi məsləhət görürlər. Sağlam uşaqların hər gün yuyunmasına və ya vanna qəbul etməsinə ehtiyac yoxdur. Altı yaşdan yeniyetməlik dövrünəqək əksər uşaqlar üçün həftədə iki və ya üç dəfə çimmək kifayətdir və uşaq çox tərləyirsə, duş geli və ya sabun istifadə etmədən ilıq duş qəbul etmələri kafidir. 

Pediatrlar 0 yaşdan 6 yaşa qədər olan körpələri yalnız yerli olaraq, müəyyən nahiyələrini yumalarını və yalnız uşaq iməkləməyə və əlavə qidalar yeməyə başladıqdan sonra müntəzəm su prosedurlarını tətbiq etməyi tövsiyə edir. 

Toz, kir, məsamələri bağlayan kosmetik vasitələri yumaq üçün hər gün yatmazdan əvvəl üzünüzü yumalısınız.

Və unutmayın ki, əllərinizi tez-tez yumaq vacibdir, xüsusən də xəstəsinizsə və ya xəstə insana qulluq edirsinizsə. Əli yuyarkən, bunun nə qədər uzun sürdüyü deyil, nə qədər keyfiyyətli etməniz vacibdir.

Duşu necə qəbul etmək olar?

Nə qədər tez-tez yuyunmağınızdan asılı olmayaraq, bunu düzgün etmək vacibdir:

• Duş vaxtınızı 5-10 dəqiqə ilə məhdudlaşdırın;
• Minimum miqdarda sabun və duş gellərindən istifadə edin. Yuyunmaq üçün dərinin həddindən artıq qurumasının qarşısını alan və düzgün pH səviyyəsini saxlamağa kömək edən yüksək miqdarda sərbəst yağ turşuları daxil yumşaq təmizləyicilərdən, qələvisiz yuyucu vasitələrdən istifadə etmək daha yaxşıdır;
• Sabun və şampunu yalnız lazım olduqda istifadə edin. Gündəlik səhər və ya axşam duşu zamanı onlardan istifadə etməyin;
• İlıq suda çimin: çox isti su lipid baryerini yuyur və dərinin qoruyucu funksiyalarını azaldır;
• Kisə və süngərlərlə diqqətli olun. Dərini güclü şəkildə sürtməyin, yumşaq bir şəkildə dəsmalla qurutmağa çalışın;
• Dəriniz quru və həssasdırsa, duşdan 3 dəqiqə sonra nəmləndirici losyon və ya dəri kremindən istifadə edin;
• Süngərlər, kisələr və dəsmalların təmizliyi barədə unutmayın. Onları vaxtında dəyişdirmək və təmiz saxlamaq lazımdır, çünki onlarda bakteriyalar toplana bilər;
• Süngər və dəsmallar nəm qalmamalıdır. Süngər ayda bir dəfə dəyişdirilməli, dəsmallar isə hər üçüncü istifadədən sonra yuyulmalıdır.

Çalışın sağlam qalın!!!   

Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D