Prostat vəzin adenoması: kişilərə 5 faydalı məsləhət

Prostat vəzin adenoması, daha dəqiq desək – prostat vəzin xoşxassəli hiperplaziyası (PVXH) – şişdir. Amma qorxmaq lazım deyil: bu xoşxassəi şişdir – sadəcə olaraq bu prostat vəzi toxumasının böyüməsidir. Onun əmələ gəlməsi və inkişafı 40-45 yaşlardan sonra, demək olar ki, bütün kişilərin orqanizmində baş verən hormonal fonun dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Bu halı andropauza və yaxud kişi klimaksı adlandırırlar. Bu zaman cinsi hormon olan testosteronun hasilatı azalır. Müəyyən mənada bu vəziyyət qanunauyğun, təbii prosesdir.

Həkimə nə vaxt müraciət etmək lazımdır?

Adenomanın ilkin əlamətləri sidiyəgetmə problemləri ilə əlaqədardır. Anatomik olaraq prostat vəzi sidik kanalını əhatə edir və onun böyüməsi bir tərəfdən kanalın özünü sıxır, digər tərəfdən sidik kisəsini də basır. Buna görə də sidiyin şırnağı zəifləyir, kəsilir, sidiyə getmə tezliyi artır (normada insan gündə 5-8 dəfə sidiyə gedir, adenoma zamanı 9 və daha çox). Bəzən bir dəfə sidiyə getdikdən 2-3 dəqiqə sonra yenidən sidiyə getmək istədiyini hiss edir. Xarakterik olan odur ki, gecələr sidiyə getmə istəyi yaranır. Bununla belə, adenoma zamanı sidik kisəsinin tam boşalması hissi nadir hallarda olur – adətən adama elə gəlir ki, nə isə qalıb.

Təəssüf ki, özündə adenoma olduğunundan şübhələndikdə belə, bir çox kişilər “bunun hamısı yaşla əlaqədardır” deyə düşünürlər və tibbi yardım üçün müraciət etmirlər. Sonra da daha ağır fəsadlarla üzləşirlər.

Sidiyin çıxarılmasında çətinliklərin olması müxtəlif infeksiyaların inkişafına əlverişli şərait yaradır, və ağırlaşmalar əmələ gəlməyə başlayır – sistit, pielonefrit, sidik kisəsində daşlar və s. Zamanla xroniki böyrək çatışmazlığı inkişaf edir ki, bu da daimi başağrıları, susuzluq, ağızda quruluq, süstlük, qıcıqlanma ilə biruzə verir. Adenomanın ən qorxulu kəskin ağırlaşması isə sidiyin kəskin durğunluğu (sidik ümumiyyətlə xaric olunmur) və böyrək çatışmazlığıdır – bu hal həyati təhlükə yaradır və həmən “təxirəsalınmaz tibbi yardım” tələb edir. Odur ki, kişi nə qədər tez tibbi yardım üçün müraciət etsə, bir o qədər xəstəliyin qarşısının alınması şansı çox olar.

Lakin “dilsiz, sakit” adenomalar da var. İlkin stadiyalarda şiş ola bilər, amma əlamətləri hələ biruzə verməyə bilər. Ona görə də, xəstəliyin başlanğıcını ötürməmək üçün 40 yaşdan sonra hər bir kişi ildə bir dəfə profilaktika üçün uroloqun müayinəsindən keçməlidir ki, prostat vəzi şişinin inkişafının qarşısı vaxtında alınsın.

Müraciət olunacaq mütəxəssis – həkim uroloqdur. Adenomanın dərəcəsini müəyyən etmək üçün həkim bir neçə tədqiqat aparacaq. Bir çoxları soruşur, diaqnozun təsdiqi düz bağırsaqdan barmaqla müayinə olunmadan mümkündürmü? Onu demək lazımdır ki, bu adenoma zamanı ən vacib müayinədir, bunu heç nə ilə əvəz etmək mümkün deyil. Əlavə olaraq mütləq kiçik çanaq orqanlarının USM-i aparılmalıdır. Əlində bu müayinələrin nəticəsi olduqdan sonra, mütəxəssis konkret olaraq hər bir xəstəyə uyğun olan müalicəni təyin edə bilər. 

Risk qrupu

Bəzi kişilərdə prostat vəzin adenoması erkən inkişaf edir. İlk növbədə xəstəliyin əmələ gəlmə riskinin yüksək olduğu qrupa oturaq işdə çalışanlar daxildir. Bunlar da, əsas etibarı ilə, əqli əməklə məşğul olanlardır. Ədəbiyyatda çox vaxt alkoqol və tütünə həddən artıq aludə olanlar, iltihabi və zöhrəvi xəstəliklər keçirənlər, hətta qeyri-ənənəvi cinsi orientasiyalı kişilərin meyilli olduğu barədə məlumatlar verilir. Amma bu faktorların prostat şişi ilə elmi cəhətdən sübut olunmuş əlaqəsi müəyyən edilməmişdir.

Problemdən necə yaxa qurtarmaq olar?

Prostat vəzin adenomasının müalicə yollarını iki qrupa ayırmaq olar: konservativ və cərrahi. Birincisi xəstəliyin ilkin stadiyalarında tətbiq edilir. Bu bir və ya bir neçə preparatın (adətən, tablet formasında) qəbulundan ibarətdir. Əsas etibarı ilə bu preparatlar alfa-adrenoblokator qrupundan olan dərman vasitələridir. Bu qrup dərmanlara Grasulan gmg (0.4 mq tamsulosin hydrochloride N30) aiddir. Onlar müxtəlif orqanların, o cümlədən, sidik yollarının saya əzələlərinin tonusunu azaldaraq, sidiyə gedən zaman spazmı aradan qaldırır. Sadə dildə desək, sidik kisəsinin boynunun açılmasına kömək edir. Əlbəttə, bu vasitələr şişi aradan qaldırmayacaq, amma sidiyəgetməni nəzərə çarpacaq dərəcədə normallaşdıracaqdır. Uroloq şişin inkişafının qarşısının alınması üçün hormonal vasitələr (5-alfa reduktazanın inhibitorları), bitki mənşəli fitopreparatlar (gicitkan, balqabaq, şabalıd, cırtdan palma və s. əsasında), homeopatiya vasitələri, habelə, adenoma artıq sistit və ya digər sidik yolları iltihabı ilə ağırlaşmışsa iltihabəleyhinə vasitələr təyin edə bilər.

Medikamentoz müalicə mütləq həkim təyinatı və nəzarəti altında aparılmalıdır.  Adları çəkilən dərman preparatlarını müntəzəm və daimi olaraq həkimin təyin etdiyi dozalarda qəbul etmək lazımdır. Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, bütün bu preparatlar prostat vəzi adenomasını tam aradan qaldırmayacaq. Bunlar yalnız onun inkişafının qarşısını almağa, sidiyəgetməni yaxşılaşdırmağa kömək edəcək və operativ müdaxilənin müəyyən müddətə (bəzən onillərlə) təxirə salınmasını təmin edəcək.

Son illər həkimlər prostat vəzin adenomasının ilkin stadiyalarında fitopreparatlara üstünlük verirlər. Bitki mənşəli preparatların nəzərə çarpacaq üstünlükləri – PVXH-ın müalicəsində tətbiq olunan bütün digər medikamentoz vasitələrdən fərqli olaraq yüksək təhlükəsizliyə malik olması və əlavə təsirlərinin olmamasıdır. Bu vasitələr orqanizm tərəfindən yüngül mənimsənilir və heç bir kumulyativ xassələrə malik deyil, tam surətdə xaric edilir. Onu da vurğulamaq lazımdır ki, bitki mənşəli vasitələr üçün artıq dozalanma kimi problemlər yoxdur (əlbəttə, metabolizm proseslərinin düzgün fəaliyyəti fonunda). Belə ki, orqanizm bu zaman özünə lazım olan miqdarı mənimsəyir, artığını isə xaric edir.

Aşağı sidik yolları simptomlarının və PVXH-ın bitki mənşəli farmakoloji vasitələrlə müalicəsi, vaxtı ilə Avropada aparıcı müalicə üsullarından biri olub və son zamanlar yenə də geniş vüsət alıb. Serenoa repens kimi bəzi bitki mənşəli məhsulların üzərində aparılan  qısa araşdırmalar və bəzi meta-analizlər göstərir ki, bu qarışıqlar əhəmiyyətli yan təsirlərə səbəb olmadan klinik olaraq effektivliyə malikdir. Bu vasitələrdən geniş tətbiq edilən Disurinorm^©-dur. İspaniyada istehsal olunan (Miquel Y Garriga S.L., Joaquim Costa, 18 – 1º - 08390 Montgat (Barcelona), Spain) preparatın effektivliyi Avropada aparılan pre-klinik tədqiqatlarda öz təsdiqini tapmışdır.   

Adenoma artıq “çiçəklənmişdirsə”, o zaman bu cür müalicə az effeklidir – xoşagəlməz simptomlardan yaxa qurtarmağın yeganə yolu cərrahi müdaxilədir. Adenomalı xəstələr üçün ənənəvi müdaxilə - prostat vəzin adenomektomiyasıdır (xarici ədəbiyyatda – prostatektomiya). Bu əməliyyatın öz çatışmayan cəhətləri var – ön qarın divarında kəsik aparmaq lazımdır, qan itkisi olur, çapıq qalır və s. Qərb ölkələrində bu əməliyyatlardan imtina olunmuşdur, orada minimal müdaxilə tələb edən daha qoruyucu metodikadan (az invaziv əməliyyat) – transuretral rezeksiya metodikasından istifadə olunur. Bizim ölkədə də bu əməliyyat aparılır, amma o qədər də geniş yayılmamışdır. Bu əməliyyat ön qarın divarı kəsilmədən aparılır, giriş sidik kanalından (uretradan) həyata keçirilir. Uretraya rezektoskop – videokamerası və kəsici aləti olan mini-zond yeridilir. Cərrah-uroloq görüntünü ekranda görür və prostat vəzi toxumasının parçalarını çıxarır, qanayan damarları yandırır. Hər iki əməliyyatın ümumi mənfi cəhəti – hər ikisi hospitalizasiya tələb edir və nisbətən uzunmüddətli əməliyyatdan sonrakı perioda malikdir.

Kişilərə 5 faydalı məsləhət

• Məşq edin. Uzun müddət oturaq vəziyyət kiçik çanaq orqanlarında qanın durğunluğuna səbəb olur ki, bu da adenomanın inkişafına səbəb olur. Ona görə də özünüz üçün  hər bir saatdan bir yerindən qalxmaq kimi qayda müəyyən edin – məşq etməsəniz də, heç olmasa bir qədər gəzinin.
• Cinsi münasibətlərinizi tənzimləyin. Qanın durğunluğunun aradan qaldırılmasının ən yaxşı üsulu – müntəzəm yaxınlıqdır. İntim münasibətlər adenomanın həm əmələ gəlməsini, həm də inkişafını xeyli ləngidə bilər. Ona görə də, xanımlar (əgər bu məqaləni oxuyursunuzsa), öz partnyorlarınızı bu xoş və faydalı müalicə üsulundan məhrum etməyin.
• Qəbul etdiyiniz dərmanları (digər xəstəliklərə qarşı) dəyişin. Bir sıra dərman vasitələri adenomanın simptomlarını pisləşdirə bilər: bəzi antihistamin preparatları, sidikqovucu və ödeməleyhinə dərman vasitələri (nazal spreylər daxil). Həkiminizlə məsləhətləşin, bu qəbildən dərman qəbul edirsinizsə, həkiminizin tövsiyəsi ilə dəyişin.
• Axşama doğru maye qəbul etməyin. Sizdə adenoma varsa, gecə tualetə az getməniz üçün yatmağa bir neçə saat qalmış su və yaxud başqa maye içməyin.
• İldə bir dəfə onkomüayinəyə gedin. Prostat vəzi böyümüş pasientlər ildə bir dəfə PSA (prostat spesifik antigen) analizi verməlidir. Bu bədxassəli törəmənin xüsusi markeridir.

 Özünüzdən müğayət olun!

SUAL-CAVAB

Prostatın ölçülərini necə azaltmaq olar?

Prostat vəzin cinsi inkişaf periodunda böyüməsi normadır. 40 yaşdan yuxarı prostat vəzin böyüməsi patologiyadır. Prostat vəzidə patoloji proses kişi sağlamlığında ciddi problemlərə gətirib çıxarır (prostat vəzin adenomasına, prostatitə). Prostat vəzin böyüməsinin qarşısını vaxtında mütəxəssisə (uroloqa, androloqa) müraciət etməklə ala bilərsiniz. O sizə müvafiq müalicə təyin edəcək. Bu həm medikamentoz müalicə, həm də aparat müalicəsi metodu ola bilər (məsələn, zərbə-dalğa terapiyası).

Prostat vəzisinin adenoması potensiyaya təsir edirmi?

Prostat vəzidə patoloji böyümə zamanı o uretranı möhkəm sıxır və sidik kanalının və sidik kisəsinin divarının “kompressiyasına” və “qıcıqlanmasına” səbəb olur. Nəticədə sidik kisəsi özünün sidik xaric etmə funksiyasını tam yerinə yetirə bilmir, prostat vəzin adenoması zamanı qalıq sidik, kəskin sidik durğunluğu meydana gəlir, habelə iltihabi proses inkişaf edir, prostatit zamanı aralıq nahiyəsində, xayalarda əzabverici, küt ağrılar əmələ gəlir. Hər iki halda ereksiya ilə bağlı problemlər və toxumatma zamanı ağrılar ola bilər. Amma bu pozğunluqlar prostat vəzin adenomasının birbaşa nəticəsi deyil: bu hallar adenomasız da ola bilər, həm də adenoma bu patoloji simptomlarsız ola bilər.

Prostatın adenoması xərçəngə çevrilə bilərmi?

Prostat vəzin xoşxassəli hiperplaziyası (PVXH) diaqnozu prostat vəzin toxumalarının maliqnizasiya prosesi olmadan dəyişməsi və ölçülərinin böyüməsi zamanı qoyulur. Adenomanın xərçəngdən əsas fərqi ondadır ki, o adi toxumalardan inkişaf edir və metastaz vermir. Prostat vəzidə onkoloji proseslərlə adenoma arasında birbaşa əlaqə yoxdur. Amma çox zaman onkologiya adenomanın fonunda inkişaf edir, hətta PVXH-la maskalanır.   

Prostat vəzin adenomasını isitmək olarmı?

Baxmayaraq ki, PVXH-nın xalq təbabətində ən yayılmış müalicəsi onun isidilməsidir, özbaşına prostat vəzin adenomasını isitmək olmaz. Kişi cinsi orqanlarının hər cür isidilməsi daha çox ziyan verir nəinki xeyir. Amma tibbi kontrol altında digər müalicə ilə kompleksdə həqiqətən də orqanların isidilməsi təyin edilir. Bundan başqa, yalnız həkim prostat vəzin adenomasında isidilmə prosedurunun aparılmasına qərar verə bilər. Belə ki, bəzi hallarda onu, hətta tibbi kontrol altında belə isitmək qəti surətdə olmaz. Bu, xoşxassəli hiperplaziya fonunda onkoloji prosesə təkan verə bilər.  

Prostat vəzin adenoması zamanı nə yemək faydalıdır?

Prostat vəzin adenoması zamanı pəhriz gözləmək vacibdir. Belə ki, adenoma üçün düzgün qidalanma sağlamlıq və terapevtik terapiyanın effektivliyini qorumağın yollarından biridir. PVXH üçün əsas qida tələbləri: yeməkdə böyük fasilələr olmadan gündəlik rasionu kiçik hissələrə bölmək, rejimə riayət etmək (yeməkləri eyni vaxtda yemək üçün planlaşdırmaq yaxşıdır), şirniyyatların, ət yeməklərinin (xüsusilə qırmızı) və balığın istehlakını minimuma endirmək, qızardılmış, duzlu və yağlı yeməkləri istisna etmək, rasiona işlədici təsir göstərən qidaları, buxarda hazırlanmış və ya suda xaşlanmış (qaynadılmış) qidalar əlavə etmək tövsiyə olunur.

Çalışın sağlam qalın!!!   

Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D