Alimlər heç bir təhlil olmadan insanın nə qədər yaşayacağını təxmin etməyin yolunu tapıblar. Bu testin effektivliyi elmi cəhətdən sübut edilmişdir
Məlum olub ki, qısa müddət ərzində bir ayaq üstündə tarazlığı saxlamaq qabiliyyəti əsasında yaşlı insanların nə qədər yaşayacaqlarını proqnozlaşdırmaq olar.
Bu
yaxınlarda British Journal of Sports Medicine jurnalında dərc olunmuş Braziliya alimlərinin araşdırmasına görə, 10 saniyəlik müvazinət
testindən keçə bilməyənlərin növbəti 10 ildə dünyasını dəyişmə ehtimalı iki
dəfə çoxdur!
Aerob dayanıqlıq (fiziki gərginliyə dözümlülük), çeviklik və əzələ gücündən fərqli olaraq, müvazinət (tarazlıq) hissi adətən həyatın altıncı onilliyinə qədər normada qala bilər, sonralar isə kəskin şəkildə azalır. Tədqiqatın aparıcı müəllifi, Rio de Janeyrodakı Klinimeks idman terapiyası klinikasının həkimi və tədqiqat və təlim direktoru Dr. Claudio Gil Soares de Araujonun (Dr Claudio Gil Araujo, Clinimex Medicina do Exercicio, Rio de Janeiro) sözlərinə görə, “yaşlı insanlarda ciddi sınıqlar və bununla bağlı ağırlaşmalar riski çox yüksəkdir. Bu, həmçinin, insanın nə qədər yaşaya biləcəyini müəyyənləşdirməyə imkan verir".
Bir
ayağı üstündə durarkən bir neçə saniyə kifayətdir ki, insanın yıxılıb-yıxılmayacağı
anlaşılsın. Ona görə də Dr. Claudio müvazinətıni saxlama qabiliyyətinin
hamımız üçün çox vacib olduğunu vurğulayır: “Biz mütəmadi olaraq çəkimizi
bir ayağımıza yönəldirik: avtomobildən düşərkən, pilləkənlərlə qalxıb-enərkən
və s.”
Tarazlığı saxlamaqla insanın daha nə qədər yaşayacağını necə müəyyənləşdirmək olar?
İnsanın
növbəti on il ərzində hər hansı səbəbdən ölüm riskinin müvazinət testi əsasında
proqnozlaşdırılmasının tətqiqi üçün Dr. Araujo və komandası 51-75 yaş arası
(ortalama
yaş - 61) 1702
iştirakçını müayinəyə cəlb etdi və onların çəkisi, bel ölçüləri və orqanizmin
piylənmə göstəriciləri haqqında məlumat topladı. Qrupa yalnız tədqiqat
başlamazdan əvvəl sabit və inamla hərəkət edə bilən könüllülər daxil edilmişdi.
İlk
seansda iştirakçılardan 10 saniyə heç yerdən tutmadan tək ayaq üstə durmaları
istənilib. Sonra onlara bir ayağının pəncəsini digərinin əsasına, dayaq
ayağına söykəməsi, qollarını bədən boyunca aşağı sallaması və düz irəli baxması
təklif olunub. Ümumilikdə hər bir kəsə üç cəhd imkanı verilib.
Hər beşinci iştirakçı testdən keçə
bilməyib!!!
Tədqiqatçıların
qənaətinə görə bir ayağı üstündə müvazinətin itirilməsi yaşla birbaşa
korrelyasiya edir, yəni yaş artdıqca müvazinəti saxlamaq qabiliyyəti azalır. Testi
keçə bilməyənlər, digərləri ilə müqayisədə sağlamlıq cəhətdən zəif idilər. Bu qrupdan
olanların çoxunda piylənmə, ürək-damar xəstəlikləri və qanda yüksəlmiş
xolesterin göstəricisi aşkar edilmişdi. Testi keçə bilməyənlər arasında ikinci
tip şəkərli diabet halları 3 dəfə çox idi.
Yaş,
cins, BKİ (bədən kütləsi indeksi), ürəyin işi, hipertoniyanın və diabetin
olub-olmaması, xolesterinin səviyyəsi kimi faktor və göstəriciləri analiz
etdikdən sonra tədqiqatçılar belə qənaətə gəldilər ki, bir ayağı üstündə
müvazinətini itirənlər arasında 10 il ərzində ölüm göstəricisi, testi uğurla
keçənlərdən 1,84 dəfə çoxdur.
Dr. Araujonun dediyinə görə, yaxşı xəbər ondan ibarətdir ki, hər bir kəs öz müvazinət saxlamaq qabiliyyətini xüsusi treninqlər vasitəsilə yaxşılaşdıra bilər və buna başlamaq üçün heç zaman gec deyil. Hətta gündəlik 1-2 dəqiqəlik evdə, ya da idman zalında məşqlər vəziyyəti kardinal olaraq yaxşı istiqamətə dəyişə bilər.
Kioto universitetinin alimləri də bu üsulla insultun əmələgəlməsi və, ümumiyyətlə, ömrün qısalması riskini müəyyən etməyə çalışıblar.
Medium
dərcinin yazdığına görə, tədqiqatda 1300 orta və yaşlı insan iştirak etmişdir. Belə
məlum olmuşdur ki, bir ayağı üstündə 20 saniyə müvazinətini saxlaya
bilməyənlərdə bu, beyin qan damarlarında baş verən erkən dəyişikliklərlə
əlaqədardır və gələcəkdə insult riskinə işarədir.
Belə
ki, tədqiqatçılar müəyyən etdilər ki, göstərilən zaman çərçivəsində müvazinətini
saxlaya bilməyənlərin baş beynində kapilyar damar pozğunluqları, xırda
qanaxmalar və yaxud da hər iki patologiya var.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatına əsasən yıxılmalar tezliyinə görə bədbəxt hadisələrdən ölüm halları
sırasında ikinci yerdədir.
Böyük
Britaniyada 65 yaşdan yuxarı adamların üçdə birində və 80 yaşdan yuxarı olanların
yarısında, heç olmasa ildə bir dəfə yıxılma qeyd edilir.
“İngiltərə ictimai tibb” xidmətinin (PHE) son hesabatlarından birində deyilir ki, yaşlı adamlarda pandemiya ilə əlaqədar ictimai məhdudiyyətlər səbəbi ilə aktivliyin azalması bu il yıxılmaların sayının 110 minədək artacağına gətirib çıxara bilər.
Alimlərin fikrinə görə bir ayağı üstündə durmaq qabiliyyətini inkişaf etdirmək olar və bu gələcəkdə yıxılma riskini azalda bilər. Bunun üçün gündəlik sadə məşqlər kifayətdir, yaxşı olar gözlər qapalı olsun. Bu zaman bədən əlavə resursları akkumulyasiya edir və az tənbəlləşir. Eləcə də gündə 3 dəfə bir dəqiqəlik bir ayağı üstündə durmaq tövsiyə olunur, məsələn, dişlərinizi təmizləyərkən.
Çalışın sağlam qalın!!!
Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D
No comments:
Post a Comment