BÜTÜN XƏSTƏLİKLƏR ƏSƏBDƏNDİR. BELƏDİRMİ?

Psixosomatika tibbdə xəstəliklərin baş verməsində, gedişində və yekununda psixi amillərin roluna xüsusi diqqətin yetirilməsini tələb edən yanaşmaya istinad etmək üçün qəbul edilmiş bir termindir. Psixosomatika bir sıra somatik (patoloji) xəstəliklərin yaranmasında psixoloji amillərin təsirini öyrənir. Alimlərin fikrincə, industrial ölkələrdə bütün xəstəliklərin təxminən 50%-i psixogen xarakter daşıyır. Müalicə, əsas etibarı ilə psixoterapiyadan ibarətdir ki, bunun da məqsədi xəstənin özü üçün də gizli qalan emosional münaqişələrlə xəstəliyin əlamətləri arasında əlaqəni müəyyən etməkdir.

Məlum məsələdir ki, ağrı bədəndə nəyinsə düzgün işləmədiyini göstərir. Bu, bir növ, kömək üçün siqnaldır. Duyğularımız uzun müddət eşidilməyəndə və ruhi ağrılar artanda, bədən köməyə gəlir. Bu zaman insanın ən həssas yeri əziyyət çəkir. Bəzi insanlarda ağır stress zamanı ürək-damar sistemi, bəzilərində bağırsaqlar və s. sarsılır. Hər bir insanın öz bədən reaksiyası var, o cümlədən, irsi meylliliyə görə. Hipertoniya, bronxial astma, poliartrit, neyrodermit, miqren kimi xəstəliklər psixosomatik xəstəliklərə aiddir. İnsan psixikası ilə əlaqəli olan xəstəliklərin siyahısı isə getdikcə artır. Xəstəliklərin yaranmasının bir neçə səbəbi var:

1. Bədən orqanlarının genetik və ya konstitusional meyiliyi
2. Stress, psixotravma
3. Daxili münaqişə.

Məşhur bir kəlamı başqa cür ifadə edərək “Mənə nədən xəstə olduğunu söylə, mən sənə kim olduğunu söyləyim” deyə bilərik.

Aşağıdakı siyahıda xəstəliyin əsas psixoloji səbəbləri verilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu universal siyahı deyil və ənənəvi təbabəti əvəz etməyəcək, lakin ruhi və cismi harmoniyanı əldə etməyə yaxşı kömək ola bilər.

Alkoqolizm, narkomaniya. Heç nə ilə məşğul ola bilməmək. Dəhşətli qorxu. Hər kəsdən və hər şeydən uzaq durmaq arzusu. Olduğu yeri tez tərk etmək istəyi. Boşluq, qeyri-adekvatlıq hissləri. Özündən imtina.

Allergiya. Kiməsə qarşı dözümsüzlük. Öz gücünü inkar etmək. İfadə edilə bilməyən hər hansı bir şeyə etiraz. Bir çox allergiyalı insanın etirafına görə onların valideynləri tez-tez mübahisə edir və həyata tamamilə fərqli baxışlara malik idilər.

Appendisit. Qorxu. Həyat qorxusu. Hər yaxşı bir şeyi bloklamaq arzusu. Yuxusuzluq. Həyat proseslərinə inamsızlıq. Günah hisii. Həyatdan qaçmaq istəyi, onun kölgəli tərəflərini tanımaqdan imtina etmək.

Vegetativ distoniya. İnfantilizm, aşağı özünə qiymət, şübhə və özünü ittiham etmək meyli.

İştah həddindən artıqdır. Qorxu. Özünü müdafiə, həyata inamsızlıq. Özünə nifrət hissi.

Piylənmə. Həddindən artıq həssaslıq. Çox vaxt qorxu və qorunma ehtiyacını simvollaşdırır. Bu qorxu gizli qəzəbi gizlətmək və əff etməmək üçün şirma rolunu oynaya bilər. Özünə və həyat proseslərinə güvənmək, mənfi düşüncələrdən çəkinmək - arıqlamağın yolu budur. Piylənmə özünü nəyəsə qarşı müdafiə etmək meylinin təzahürüdür. Daxili boşluq hissi tez-tez iştahı oyadır. Yemək bir çox insana əldə etmə hissi verir. Amma ruhi çatışmazlığı qida ilə doldurmaq olmaz. Həyata inamsızlıq və həyat problemləri qorxusu mənəvi boşluğu kənardan doldurmaq cəhdinə sövq edir.

İştahsızlıq. Şəxsi həyatın inkarı. Güclü qorxu, özünə nifrət və özünü inkar hissləri.

Arıqlıq. Belə insanlar özlərini bəyənmirlər, başqaları ilə müqayisədə özlərini əhəmiyyətsiz hiss edirlər, rədd edilməkdən qorxurlar, buna görə də çox mehriban olmağa çalışırlar.

Sellülit (dərialtı toxumanın iltihabı). Yığılmış qəzəb və özünü cəzalandırma. Özünü heç bir şeyin onu narahat etmədiyinə inandırmağa məcbur edir.

Miopiya (yaxından görmə) - gələcək qorxusu.

Qlaukoma. İnadkarlıqla bağışlamaq istəməmək. Köhnə küsüləri basdırmağa calışır və bütün bunlardan əzilirlər.

Hipermetropiya (uzaqgörmə) - bu dünyadan kənarda olmaq hissi.

Katarakta. Sevinclə irəliyə baxa bilməmək. Dumanlı gələcək.

Konyunktivit. Həyatda güclü qəzəb doğuran bir hadisə baş verib və bu qəzəb bu hadisəni yenidən yaşamaq qorxusu ilə daha da güclənir.

Korluq, torlu qişanın qopması, ağır kəllə-beyin travması. Başqasının davranışının sərt qiymətləndirilməsi, qısqanclıq, hörmətsizlik, təkəbbür və sərtlik.

Gözlərdə quruluq. Acı nəzərlər. Sevgi ilə baxmaq istəməmək. Bağışlamaqdansa ölməyi üstün tutmaq. Bəzən kiminsə acısına sevinmək.

İtdirsəyi. Gördükləri ilə barışa bilməyən çox emosional insanda meydana gəlir. Digər insanların dünyaya fərqli baxdığını anlayanda qəzəb və qıcıq hissi keçirir.

Baş: xəstəliklər. Qısqanclıq, paxıllıq, nifrət və kin.

Baş ağrısı. Özünü aşağı qiymətləndirmə. Özünütənqid. Qorxu. Baş ağrıları özümüzü aşağı, alçaldılmış hiss etdikdə baş verir. Özünüzü bağışlayın və baş ağrınız öz-özünə yox olacaq. Baş ağrıları tez-tez özünə inamın aşağı olmasından, hətta kiçik stresslərə qarşı aşağı müqavimətdən qaynaqlanır. Davamlı baş ağrılarından şikayət edən insan sözün əsl mənasında psixoloji və fiziki məngənə və gərginlikdən ibarətdir. Sinir sisteminin normal vəziyyəti həmişə öz imkanlarının hüdudlarında olmağı tələb edir. Ona görə də gələcək xəstəliklərin ilk simptomu baş ağrısıdır. Belə xəstələri müalicə edən həkimlər əvvəlcə onlara boşalmalarını tövsiyə edir.

İnsanın əsl mənliyi ilə əlaqəsini itirməsi. Başqalarının yüksək gözləntilərini doğrultmaq istəyi. Hər hansı bir səhvdən qaçmağa çalışması.

Boğaz: xəstəliklər. Özünə sahib ola bilməmək. Qəzəbini udmaq. Yaradıcılıq böhranı. Dəyişmək istəməməsi. Boğaz problemləri "hüququmuz yoxdur" hissindən və özümüzdən narazılıq hissindən yaranır.

Boğaz, bütün yaradıcı enerjimizin cəmləşdiyi yerdir. Dəyişikliyə müqavimət göstərdiyimiz zaman ən çox boğaz problemləri yaranır. Özünüzü günahlandırmadan və başqalarını narahat etməkdən qorxmadan özünüzə istədiyinizi etmək hüququnu verməlisiniz. Boğaz ağrısı həmişə narahatlıqdır.

Angina. Kobud sözlərdən çəkinmək, özünü ifadə edə bilməmək. Vəziyyətin öhdəsindən gələ bilməməkdən qəzəblənmək.

Laringit. Qəzəb danışmağı çətinləşdirir. Qorxu danışmağa qoymur. Bunlar insan üzərində hakimdirlər.

Tonzillit. Qorxu. Bastırılmış emosiyalar. Yaradıcılğın kütləşməsi. İnsanın öz adından danışa bilməməsi və şəxsi ehtiyaclarının ödənilməsinə müstəqil şəkildə nail ola bilməyəcəyinə inam.

Diabet. Baş tutmamışlara həsrət. Nəzarətə güclü ehtiyac. Dərin kədər. Xoş bir şey gözləntilərinin itirilməsi. Diabetin əmələ gəlməsinə nəzarət etmək ehtiyacı, kədər və sevgini qəbul edə bilməmək səbəb ola bilər. Şəkər xəstəsi məhəbbət və sevgini rədd edir, baxmayaraq ki, buna çox ehtiyacı var. O, dərin səviyyədə sevgiyə güclü ehtiyac hiss etməsinə baxmayaraq, şüursuz şəkildə sevgini rədd edir. Özü ilə konfliktdə, özündən imtina edərək, başqalarının sevgisini qəbul edə bilmir. Daxili rahatlıq tapmaq, sevgini qəbul etməyə açıq olmaq və sevmək bacarığı xəstəlikdən çıxış yolunun başlanğıcıdır. Nəzarət etmək cəhdləri, ümumbəşəri xoşbəxtlik və kədərlə bağlı qeyri-real gözləntilər, bunun mümkün olmadığı ümidsizliyə qədər gətirib çıxara bilər. Öz həyatını yaşaya bilməməsi, onun insan həyatındakı hadisələrdən sevinməyə və həzz almağa imkan vermir.

Tənəffüs yolları: xəstəliklər. Həyatla tam nəfəs almaq qorxusu və bundan imtina. Bu insanlar həyatda öz yerini tutmaq və ya ümumiyyətlə mövcud olmaq hüququnun olmasını tanımır. Qorxu. Dəyişikliyə qarşı müqavimət. Dəyişiklik prosesinə inamsızlıq. Bastırılmış cinsi istəklər. Çox şey istəyir, lazım olduğundan artıq alır və böyük çətinliklə verir. O, özündən güclü görünmək və bununla da özünə sevgi oyatmaq istəyir.

Mədə xəstəlikləri. Dəhşət hissi. Yenilikdən qorxu. Yeni şeyləri qavraya bilməmək. Yeni bir həyat tərzini necə mənimsəyəcəyini bilməmək. Mədə problemlərimizə, qorxularımıza, başqalarına və özümüzə nifrətimizə, özümüzdən və taleyimizdən narazılığımıza həssasdır. Bu hissləri boğmaq, özünə etiraf etmək istəməmək, onları anlamaq və həll etmək əvəzinə görməzdən gəlmək və “unutmaq” cəhdi müxtəlif mədə pozğunluqlarına səbəb ola bilər. Mədə funksiyaları, kömək almaq istəyinə və ya başqa bir insandan sevgi təzahürünə, kiməsə söykənmək istəyinə utancaqlıqla reaksiya verən insanlarda pozulur. Digər hallarda konflikt başqasından nəyisə zorla almaq istəyinə görə günahkarlıq hissi ilə ifadə olunur. Mədə funksiyalarının bu cür konfliktlərə qarşı həssas olmasının səbəbi odur ki, qida reseptiv-yığım istəyinin ilk açıq şəkildə təmin olunmasını təmsil edir. Uşağın zehnində sevilmək istəyi ilə qidalanmaq istəyi dərindən bağlıdır. Sonrakı həyatda başqasından kömək almaq istəyi, əsas dəyəri müstəqillik olan bir cəmiyyətdə qeyri-adi olmayan utanc və ya utancaqlığa səbəb olduqda, bu istək yemək üçün artan həvəsdə reqressiv məmnunluq tapır. Bu ehtiras mədənin ifrazını stimullaşdırır və buna meylli insanda sekresiyanın xroniki artması xoranın əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.

Qastrit. Uzun sürən qeyri-müəyyənlik. Əzab hissi. Qıcıqlanma. Yaxın keçmişdə güclü qəzəb patlaması.

Qıcqırma. Qorxu. Qorxu məngənəsi. Qıcqırma, həddindən artıq mədə şirəsi repressiya edilmiş aqressivliyi göstərir. Problemin psixosomatik səviyyədə həlli repressiya edilmiş aqressiya qüvvələrinin həyata və şəraitə aktiv münasibət fəaliyyətinə çevrilməsidir.

Mədə və onikibarmaq bağırsağın xorası. Qorxu. Qüsurlu olduğunuza dair möhkəm inam. Valideynlərimiz, müdirlərimiz, müəllimlərimiz və s. üçün kifayət qədər yaxşı olmadığımızdan qorxuruq. Biz sözün əsl mənasında nə olduğumuzu həzm edə bilmirik. Biz həmişə başqalarını sevindirməyə çalışırıq. İşdə hansı vəzifəni tutmağınızdan asılı olmayaraq, özünüzə güvəni itirə bilərsiniz. Demək olar ki, bütün xora xəstələrində yüksək qiymətləndirdikləri müstəqillik arzusu ilə uşaqlıqdan qoyulmuş qorunma, dəstək və qayğıya ehtiyac arasında dərin daxili ziddiyyət var. Bunlar hər kəsə lazımlı və əvəzolunmaz olduqlarını sübut etməyə çalışan insanlardır. Paxıllıq. Mədə xorası olan insanlar narahatlıq, əsəbilik, çalışqanlıq və yüksək məsuliyyət hissi ilə xarakterizə olunur. Onlar həddindən artıq həssaslıq, utancaqlıq, kin, özünə şübhə və eyni zamanda özünə qarşı artan tələblər, şübhə ilə müşayiət olunan enmiş özgüvənlə xarakterizə olunurlar. Bu insanların həqiqətən edə bildiklərindən daha çox şey etməyə can atdıqları qeyd olunur. Onlar üçün güclü daxili narahatlıqla birlikdə çətinlikləri fəal şəkildə aradan qaldırmaq meyli xarakterikdir. Narahatlıq, ipoxondriya. Yatırılmış asılılıq hissi, qıcıqlanma, qəzəb və eyni zamanda özünü dəyişdirmək cəhdlərində, kiminsə gözləntilərinə uyğunlaşmaqda acizlik hissi.

Babasil. Ayrılan vaxta çatmamaq qorxusu. Keçmişdən gələn qəzəb. Fəsadlaşmış hisslər. Yığılmış problemlərdən, incikliklərdən və emosiyalardan xilas ola bilməmək. Həyatın sevinci qəzəb və kədər içində boğulur. Ayrılıq qorxusu. Bastırılmış qorxu. Nifrət etdiyin işi etməlisən. Müəyyən maddi nemətlər əldə etmək üçün təcili olaraq nə isə bir şey tamamlanmalıdır.

Qəbizlik. Köhnəlmiş fikirlərldən ayrılmaq olmur. Keçmişdə ilişib qalıb. Bəzən kiməsə ağrı-acı vermək həvəsi. Qəbizlik, bir insanın ayrıla bilmədiyi və ya ayrılmaq istəmədiyi, yenilərinə yer verə bilməyəcəyi yığılmış hisslərin, fikirlərin və təcrübələrin həddindən artıq olduğunu göstərir. Keçmişdə hansısa hadisəni dramatikləşdirmək meyli, bu vəziyyəti həll edə bilməmək.

Qıcıqlanmış bağırsaq sindromu. İnfantilizm, aşağı özünə güvən, şübhə və özünü ittiham etmək meyli. Narahatlıq, ipoxondriya.

Kolit. Qıcıqlanma, səbirsizlik, ətraf mühitdən narazılıq. Qeyri-müəyyənlik. Keçmişlə asanlıqla ayrılmaq qabiliyyətini simvollaşdırır. Bir şeyi əlindən buraxmaq qorxusu. Etibarsızlıq.

Meteorizm. Özünə qapanma. Əhəmiyyətli bir şeyi itirmək və ya ümidsiz vəziyyətdə olmaq qorxusu. Gələcək üçün narahat olmaq. Həyata keçirilməmiş ideyalar.

Gəyirmə. Qorxu. Həyata həddindən artıq acgöz münasibət.

İshal. Qorxu. İmtina. Qaçış.

Sızanaqlar. Özü ilə fikir ayrılığı. Özünü sevməməsi. Ətrafdakılardan uzaq durmaq, özünə diqqəti yayındırmaq, öz daxili gözəlliyini qəbul etməmək

Çiban. Müəyyən bir situasiya, hadisə insanın həyatını zəhərləyir, güclü qəzəb, narahatlıq və qorxu hisslərinə səbəb olur.

Boyun: xəstəliklər. Məsələnin başqa tərəflərini görmək istəməmək. İnadkarlıq. Çevikliyin olmaması. Narahat vəziyyətin onu qətiyyən narahat etmədiyini iddia etməsi.

Ekzema. Barışmaz antaqonizm. Zehni pozulmalar. Gələcəyinizlə bağlı qeyri-müəyyənlik.

Sümüklər, skelet: problemlər. İnsan özünü yalnız başqaları üçün faydalı olduğu üçün qiymətləndirir.

Artrit. Sevilmədiyiniz hissi. Tənqid, inciklik. “Yox” deyə bilmirlər və başqalarını onları istismara görə günahlandırırlar. Belə insanlar üçün lazım olduqda “yox” deməyi öyrənmək vacibdir. Artritli xəstə - hər zaman hücuma hazır olan, lakin bu istəyi özündə boğan adamdır. Hisslərinin əzələ gücü ilə ifadəsinə meyilli olur, bu da son dərəcə sıx şəkildə idarə olunur. Özünü cəzalandırmaq istəyi. Qurbanlıq olması hissi. Özünə qarşı çox sərtdir, özünü rahatlamağa imkan vermir, istək və ehtiyaclarını necə ifadə edəcəyini bilmir. “Daxili tənqidçi” çox yaxşı inkişaf etmişdir.

Onurğa beyni yırtığı. Həyatın sizi dəstəkdən tamamilə məhrum etməsi hissi.

Onurğanın əyilməsi. Həyatın axını ilə gedə bilməmək. Qorxu və köhnəlmiş düşüncələri saxlamaq cəhdləri. Həyata inamsızlıq. Təbiətin tamlığına inamsızlıq.

Bel ağrısı. Şəxslərarası münasibətlər sahəsində reallaşdırılmamış gözləntilər.

Radikulit. İkiüzlülük. Pul və gələcək üçün qorxu.

Bel: aşağı hissənin xəstəlikləri. Pul qorxusu. Maddi dəstəyin olmaması. Yoxsulluq, maddi imkansızlıq qorxusu. Hər şeyi özüm etməyə məcburam. İstifadə olunmaq və əvəzində heç nə almamaq qorxusu.

Bel: orta hissənin xəstəlikləri. Günah. Diqqət keçmişdə olan hər şeyə yönəldilir. "Məni yalnız burax". Heç kimə etibar edilə bilməyəcəyinə inam.

Bel: yuxarı hissənin xəstəlikləri. Mənəvi dəstəyin olmaması. Sevilmədiyiniz hissi. Sevgi hisslərini saxlamaq.

Qan, damarlar, arteriyalar: xəstəliklər. Sevinc hissinin olmaması. Düşüncə aktivliyi yoxdur. Öz ehtiyaclarını dinləmə qabiliyyəti yoxdur.

Anemiya. Sevinc hissinin olmaması. Həyat qorxusu. Özünə güvənin olmaması insanı həyatın sevincindən məhrum edir.

Arteriyalar (problemlər). Damarlarla bağlı problemlər - həyatdan həzz ala bilməmək. Ürəyini dinləməyi bilmir və sevinc və əyləncədən özünü məhrum edir.

Ateroskleroz. Müqavimət. Gərginlik. Yaxşını görməkdən imtina edir. Kəskin tənqidlərə görə tez-tez əsəbləşir.

Venaların varikoz genəlməsi. Nifrət etdiyiniz bir situasiyada olmaq. Həddən artıq işlə yüklənmə və yorğunluq hissi. Problemlərin ciddiliyinin şişirdilməsi. Zövq alarkən günahkarlıq hissi keçirdiyinə görə rahat olmaması.

Çalışın sağlam qalın!!!   

Fəxrəddin Əfəndiyev, MD/Ph.D